Koniec sporu o "neosędziów"? Eksperci przedstawili możliwe rozwiązania

Ministerstwo Sprawiedliwości zaprezentowało dwa projekty ustaw dotyczące tzw. neosędziów. Propozycje przygotowane przez ekspertów mają na celu przywrócenie standardów praworządności w Polsce.

W Ministerstwie Sprawiedliwości odbyła się prezentacja dwóch alternatywnych projektów ustaw dotyczących uregulowania statusu sędziów powołanych po 2017 roku. Dokumenty zostały przygotowane przez Komisję Kodyfikacyjną Ustroju Sądownictwa i Prokuratury, działającą przy resorcie, i przekazane na ręce ministra Adama Bodnara.

– Komisja Kodyfikacyjna Ustroju Sądownictwa i Prokuratury jest organem eksperckim, który jest niezależny od Ministerstwa Sprawiedliwości. Chciałbym, żeby to bardzo wyraźnie wybrzmiało – podkreślił minister Adam Bodnar, otwierając konferencję prasową, cytowany przez Prawo.pl.

Jak wyjaśnił szef resortu, komisja została powołana, aby dokonać kompleksowej oceny sytuacji w sądownictwie i zaproponować rozwiązania, które pomogą przywrócić jego niezależność i bezstronność.

Dwa warianty zmian w sądownictwie

Założenia obu projektów ustaw przedstawił prof. Krystian Markiewicz, przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Ustroju Sądownictwa i Prokuratury.

– Absolutnym priorytetem dla nas było to, by przywrócenie normalności, przywrócenie standardów stało się faktem – zaznaczył prof. Markiewicz. – Cel tych ustaw jest ten sam, ale prędkości ich realizacji są inne – dodał.

Oba projekty zakładają, że uchwały Krajowej Rady Sądownictwa (KRS) z lat 2018–2025, na podstawie których powołano nowych sędziów, zostały wydane z naruszeniem przepisów. Eksperci proponują dwie ścieżki postępowania.

Pierwsza opcja – automatyczne uznanie uchwał KRS za nieważne

• Sędziowie powołani przez KRS po 2017 roku traciliby swoje stanowiska z mocy prawa.
• Proces ten mógłby zakończyć się do trzeciego kwartału 2027 roku.

Druga opcja – ponowna ocena przez nową KRS

• Nowo powołana KRS przeanalizowałaby każdą nominację, a sędziowie mieliby możliwość odwołania się od decyzji do Sądu Najwyższego.
• W takim wariancie regulacja statusu neosędziów potrwałaby dłużej – do 2030 roku.

Eksperci: to konieczny krok dla praworządności

Zaprezentowane propozycje skomentował także prof. Marek Safjan, przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego.

– Oba projekty stanowią krok w kierunku poprawienia standardów, które dotyczą niezależnego wymiaru sprawiedliwości. Proponowane przepisy są realizacją obowiązku, który ciąży na Polsce w związku z prawem europejskim i Europejską Konwencją Praw Człowieka – stwierdził prof. Safjan.

Podobnego zdania był prof. Włodzimierz Wróbel, przewodniczący Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego.

– Wreszcie zabieramy się już na poważnie do przywrócenia silnego sądownictwa w Polsce. Silne sądownictwo to takie, które nie zajmuje się sobą samym, bo nie ma wątpliwości, że sędziowie mają konstytucyjną legitymację do orzekania – podkreślił.

Co dalej z projektami ustaw?

Minister Adam Bodnar zapowiedział, że propozycje Komisji Kodyfikacyjnej trafią teraz do dalszych prac legislacyjnych.

– To są naprawdę gigantyczne akty prawne. Największym wyzwaniem jest nie tylko kwestia zdecydowania się na jedną czy drugą opcję, ale też przedyskutowania tego z partnerami koalicyjnymi. To odpowiedzialność, którą muszę wziąć na swoje barki, aby te projekty przeanalizować i zastanowić się, jakie rozwiązanie powinniśmy w tej sytuacji przyjąć – powiedział minister, cytowany przez Prawo.pl.

Nie wiadomo jeszcze, który z wariantów zostanie wdrożony, jednak rząd będzie musiał podjąć decyzję w tej sprawie w najbliższych miesiącach.