Obwodnica Wałcza - studium upadku

Firma Energopol i Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Szczecinie są zgodni. Obwodnica Wałcza jest gotowa w 85 proc., przejezdna może stać się w ciągu kilku miesięcy. Co się więc stało, że przy końcu budowy wykonawca ogłosił upadłość?

Obwodnica Wałcza stała się kwestią polityczną, swoistym łupem, motorem napędowym kampanii wyborczych. Jedną z najważniejszych osób, która miała wpływ na rozpoczęcie budowy, jest poseł Paweł Suski. To on w maju 2014 roku przekazał mieszkańcom informację od ówczesnej minister rozwoju Elżbiety Bieńkowskiej, że prace ruszą z kopyta. Mimo sceptycyzmu wałczan rzeczywiście ruszyły w grudniu 2015 roku. Miały zakończyć się przed wakacjami 2018 roku, ale wkrótce okazało się, że ze względu na m.in. konieczność przeprojektowania termin nie zostanie dotrzymany. Kolejny termin uzgodniony z GDDKiA upłynął z końcem maja tego roku. Kiedy prace były zaawansowane w 85 proc. i wydawało się, że tylko chwila dzieli nas od otwarcia inwestycji, Energopol złożył wniosek o upadłość.

Politycy Platformy Obywatelskiej zarzucają rządzącym, że nie potrafią budować, że pieniądze na obwodnicę zostały przejedzone. Z kolei działacze Prawa i Sprawiedliwości winą za niepowodzenia na budowie obarczają oponentów, twierdząc, że wybrana została firma, która nie gwarantowała sprawnego zakończenia budowy, jednym z głównych kryteriów przetargowych była cena, a koszty niedoszacowane, dlatego inwestycja nie mogła się udać.

- Oferta na budowę obwodnicy Wałcza w ciągu drogi krajowej nr 10 została złożona przez szczeciński Energopol 28 sierpnia 2015 roku na ponad 430 mln zł brutto. Była to na tamten czas cena rynkowa, o czym może świadczyć następna oferta cenowa z postępowania przetargowego złożona przez konsorcjum firm Salini Polska i Salini Impregila, która była wyższa tylko o 0,6 proc. Kolejne oferty firm Intercor i Bilfinger były droższe odpowiednio o 2,8 proc. i 3,7 proc. Świadczy to wyraźnie o prawidłowym skalkulowaniu ceny kontraktowej - informuje dyrektor przygotowania i realizacji produkcji firmy Energopol Jerzy Geniusz. - Aktualna sytuacja, w jakiej znalazła się spółka Energopol, nie jest odosobniona na rynku budownictwa infrastrukturalnego. Spółka koncentruje swoją działalność na realizacji inwestycji budowlanych prowadzonych przez okres kilku lat, co wymaga znacznego zaangażowania ludzkiego i finansowego. Prowadzone inwestycje generują koszty już od samego początku realizacji budów (koszty zatrudnienia  pracowników, najmu i obsługi sprzętu, specjalistów, kadry inżynierskiej, kosztów obsługi finansowej i prawnej, gwarancji bankowych, ubezpieczeń, kosztów materiałów i podwykonawców). Są one niezmiernie podatne na zmiany czynników zewnętrznych. Realizacja inwestycji budowlanych jest więc szczególnie narażona na to, że warunki jakie istniały w momencie zawierania umowy będą różne od warunków, jakie istnieją podczas jej wykonywania i zakończenia.

W sektorze budownictwa zauważalny jest problem związany z niedopasowaniem systemu przetargowego do zmieniającej się sytuacji na rynku. Dzięki programom rządowym związanych z poprawą infrastruktury drogowej wzrosła liczba przetargów na realizację budownictwa drogowego. Firma budowlana stając do przetargu na trwającą kilka lat budowę musi przyjmować założenia dotyczące kosztów pracy i materiałów budowlanych w całym okresie trwania budowy, ale aktualnej na czas składania oferty.

- Od 2016 roku sytuacja na rynku budowlanym staje się coraz trudniejsza. W tym czasie załamał się system transportu kolejowego kruszyw. Wykonawcy zmuszeni są do korzystania z dużo droższego kruszywa skandynawskiego dostarczanego za pomocą transportu morskiego. W konsekwencji wzrastają ceny kruszyw, które są podstawowymi materiałami w budownictwie drogowym - wyjaśnia J. Geniusz. - W 2016 roku rozpoczął się radykalny wzrost cen materiałów, na co dodatkowo nałożył się brak rąk do pracy. Skala wzrostu cen oraz kosztów pracy na rynku budowlanym jest obecnie określany mianem rekordowej. Tak dużej skali wzrostu nikt nie był w stanie przewidzieć. Sporządzając oferty spółka bada wahania cen materiałów i usług z poprzednich lat poprzedzających złożenie oferty i uwzględnia przy tym zapowiadany wzrost inwestycji drogowych i inne czynniki kształtujące ceny i tendencje w oparciu o dostępne dane branżowe. Jednak tak drastyczny wzrost cen nie był do przewidzenia a tym bardziej do skalkulowania i oszacowania. Co więcej, nie tylko Energopol, ale większość innych firm z branży budowlanej, również  firmy z dużym kapitałem światowym i potencjałem produkcyjnym, także tego nie były w stanie przewidzieć.

Jerzy Geniusz zwraca też uwagę na błędy projektowe, które nie tylko miały wpływ na opóźnienie budowy, ale także spowodowały wzrost kosztów o aż 20 procent. Przeprojektowany został pierwszy odcinek wraz z węzłem na ulicy Kołobrzeskiej.

Mimo trudnej sytuacji na rynku prace trwały aż do czerwca tego roku, kiedy Energopol zdecydował się na ogłoszenie upadłości. Mimo to przedstawiciele deklarowali i nadal deklarują chęć dokończenia prac i uzyskanie przejezdności jeszcze w tym roku.

- Energopol wraz z GDDKiA dokonują analizy zasadności i wysokości roszczeń finansowych w celu dalszej realizacji kontraktu. Firma jest skłonna dokończyć budowę obwodnicy Wałcza przy pomocy finansowej zamawiającego, polegającej na bezpośredniej płatności dla podwykonawców, usługodawców i  dostawców. Aktualnie trwają negocjacje z zamawiającym, podwykonawcami i dostawcami w celu dokończenia pozostałej do zrealizowania części kontraktu - informuje J. Geniusz. - Dołożymy wszelkich starań, aby  dokończyć w sumie już niewielki zakres prac w celu uzyskania przejezdności i umożliwić kierowcom w tym roku z korzystania z obwodnicy. Warunkiem dokończenia budowy i uzyskania przejezdności w tym roku jest bezpośrednia płatność od zamawiającego dla podwykonawców, usługodawców i dostawców, głównie dostawcy asfaltu do robót bitumicznych.

Rozmowy trwają.

- Odbywamy z firmą Energopol Szczecin regularne spotkania w sprawie realizowanych kontraktów. Poza tym odbywają się przewidziane kontraktem rady budowy i spotkania. Wykonawca deklaruje, iż przystąpi do robót i zamierza ukończyć inwestycję - potwierdza rzecznik szczecińskiego oddziału GDDKiA Mateusz Grzeszczuk. - Z naszych informacji wynika, że firma Energopol Szczecin nie płaci podwykonawcom, usługodawcom i dostawcom na budowie. Zgodnie z obowiązującymi regulacjami w wypadku braku zapłaty przez generalnego wykonawcę, faktury te reguluje GDDKiA, potrącając te kwoty z wynagrodzenia generalnego wykonawcy. Dotychczas na budowie obwodnicy Wałcza wypłacono bezpośrednio podwykonawcom blisko 21 mln złotych, kolejne wnioski na kwotę około 10 mln złotych są rozpatrywane. W szczecińskim oddziale GDDKiA odbywają się comiesięczne otwarte spotkania, na których podwykonawcy mogą zgłaszać problemy w tym względzie.

- Naszą obwodnicę do budowy przygotowała Platforma Obywatelska, włącznie z podpisaną umową, finansowaniem i terminem jej realizacji. Obecna władza miała ją tylko zakończyć i przeciąć wstęgę na otwarciu. Niestety w budżecie zabrakło pieniędzy na drogi - irytuje się poseł P. Suski. - Olbrzymi wzrost cen towarów i usług spowodował, że większość inwestycji drogowych w kraju jest zagrożona. Drogowe firmy budowlane wnioskują o renegocjacje podpisanych umów, bo nie są w stanie w takich warunkach ich zakończyć. Możliwość renegocjacji rząd PiS-u ma w przepisach, które my wprowadziliśmy w 2013 roku. W tak dużych inwestycjach, realizowanych w dłuższym okresie czasu, kontrakty mają prawo być negocjowane. Drogi muszą być budowane, kończone i oddawane do użytku. Państwo ma wszystkie narzędzia, aby je budować, ale musi być sprawne, a w tym obszarze tak niestety nie jest.

Słowa parlamentarzysty potwierdza przedstawiciel Energopolu. Poinformował, że branża budowlana postuluje zmiany cen, szczególnie materiałów i robocizny, w celu  urealnienia ich wysokości do obecnie panujących. Przedstawiciele firm Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej  Drogownictwa oraz Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa skierowali ostatnio list do premiera Mateusza Morawieckiego w celu zwrócenia uwagi na pilną potrzebę renegocjacji cen w zawartych umowach.

Wicewojewoda Marek Subocz mówi z kolei, że spośród wykonawców 17 inwestycji drogowych w województwie, tylko Energopol zgłasza problemy finansowe. Informuje, że monitoruje sytuację, spotyka się z przedstawicielami GDDKiA i Energopolu, jednak nie ma wpływu na sytuację na budowie. Zapewnia, że pieniądze na dokończenie obwodnicy są zabezpieczone.

- Strona publiczna posiada pełne zabezpieczenie finansowe dla realizacji wszystkich inwestycji drogowych, zgodnie z przyjętym przez rząd Programem Budowy Dróg Krajowych. Wykonawcy otrzymują terminowo wynagrodzenie za realizowane inwestycje i żadnych zaległości w tym względzie po stronie GDDKiA nie ma - zapewnia Piotr Pieleszek z Centrum Prasowego Wojewody. - Zabezpieczeni są również podwykonawcy, którym nie płaci główny wykonawca. Na obwodnicy Wałcza GDDKiA uregulowała niezapłacone faktury firmy Energopol Szczecin wobec podwykonawców. Dodatkowo GDDKiA dysponuje również ważnymi gwarancjami należytego wykonania umowy, które mogą być uruchomione w wypadku nienależytego wykonania umowy przez wykonawcę.

Czy obwodnicą pojedziemy jeszcze w tym roku? Dyrektor Energopolu Marcin Konarzewski mówi, że wszystko w rękach GDDKiA i tego, czy wypłaci podwykonawcom pieniądze w ramach wypłat bezpośrednich.